De eindejaarsperiode wordt meestal gebruikt om de balans op te maken van het afgelopen jaar en de doelstellingen van het nieuwe jaar te definiëren. Bij het overlopen van de kranten, hoofdartikelen en uitzendingen die zich overgaven aan het spelletje van de jaaroverzichten, was het niet verwonderlijk vast te stellen dat de zaak Jürgen Conings en de afgelopen zomer uitgevoerde evacuatieoperatie Red Kite de top 10 haalden. Ik zou er zonder aarzelen de vele activiteiten van steun aan de bevolking in het kader van de strijd tegen Covid of de overstromingen aan toevoegen. Maar wat ik me vooral herinner van dit jaar 2021, dat op z’n minst bewogen en/of turbulent was, is ons vermogen om ons aan te passen, terug te stuiteren, aan tegenslag het hoofd te bieden. Met andere woorden, ik onthoud onze veerkracht, zowel mentaal als organisatorisch. Deze vaststelling moedigt mij aan om optimistisch en vol vertrouwen te blijven over de toekomst van Defensie. Een vertrouwen dat des te noodzakelijker is nu we in 2022 wakker werden te midden van een geopolitieke crisis aan de oostgrenzen van Europa en in vol herstel van een bijzonder impactvolle cyberaanval. Als sommigen zich hebben gewaagd aan het spel van “goede voornemens”, zijn die waarschijnlijk al ingehaald door deze gebeurtenissen die het nieuws halen en die daar waarschijnlijk nog wel een tijdje zullen blijven. We leven in een interessante tijd, waarin de veiligheid op ons continent onder een druk staat die in het verleden zelden werd bereikt.

We zijn inderdaad getuige van een echte paradigmaverschuiving die al sinds 2014/2015 is begonnen. Als onze operationele activiteiten zich toen in essentie inschreven in het kader van de “collectieve veiligheid”, gekenmerkt door de vele expeditionaire operaties die de afgelopen jaren zijn uitgevoerd, is de geostrategische context nu geheroriënteerd naar die van “collectieve verdediging”. De Oekraïense crisis, de steeds frequentere en ernstigere cyberaanvallen, of het gebruik van hybride methoden om onze samenlevingen te destabiliseren, te verdelen of te beïnvloeden, moeten ons doen beseffen dat we het risico lopen definitief (?) in een nieuwe realiteit terecht te komen. En dit besef is niet langer beperkt tot de kleine kring van militairen, sommige academici of politicologen. Door onze inzet in de Baltische staten en de Oostzee dragen we al enkele jaren bij aan het NAVO-concept van afschrikking dat zich volledig inschrijft in de missie van “collectieve verdediging” van het grondgebied van de Alliantie. Deze missie vereist dat de lidstaten, waaronder België, bijdragen tot de verschillende reactiemachten volgens de aangegane verbintenissen en de vereiste preadviezen. In de praktijk betekent dit dat operationele, uitgeruste en getrainde eenheden klaar moeten staan om deel te nemen aan operaties met hoge intensiteit of zelfs om in te grijpen in conflicten. Ik wil er vooral aan toevoegen dat we dit op de lange termijn moeten kunnen volhouden. Dit heeft invloed op de paraatstelling van onze eenheden, de Readiness, en het voortzettingsvermogen, de “diepte” van onze organisatie, de sustainability.

Onze huidige tekortkomingen kennende, weten we dat er werk aan de winkel is, zowel om de vereiste vaardigheidsniveaus te ontwikkelen en te bereiken als om deze “diepte” te creëren, deze robuustheid die essentieel is voor het volbrengen van onze missies. Voor een organisatie in volle transitie zoals de onze, is de doelstelling niet eenvoudig en kennen we de schaal van het project. Het is een werk van transformatie, aanpassing of zelfs (re)constructie, wat tijd zal kosten. Het goede nieuws is dat dit werk al aan de gang is. Het vertaalt zich in alle capaciteiten, inclusief nieuwe operationele domeinen zoals cyber en de ruimte. Maar wat betekent dit eigenlijk voor ons dagelijks leven, in de eenheden en in de staven?

Het werk omvat alle facetten van onze organisatie, namelijk het personeel, de structuur, de training, het materieel of nog de infrastructuur. De modernisering van ons materieel werd gelanceerd door de Strategische Visie en zal kunnen voortgezet worden dankzij de actualisatie ervan zoals onlangs besloten door de regering. Alle inspanningen en initiatieven op het gebied van personeel, de rekrutering, zijn gericht op het vervolledigen van het personeelsbestand van onze eenheden. Met de juiste uitrusting, voertuigen, wapen- en communicatiesystemen – land, lucht of marine – en medische en logistieke ondersteuning zijn de basisvoorwaarden voor een adequate training aanwezig. Het zal de ontwikkeling van steeds complexere trainingsprogramma’s mogelijk maken voor het verwerven van de broodnodige expertise om efficiënt en veilig te werken. Dit geldt zowel voor gevechts- als voor ondersteuningscapaciteiten, logistieke of andere. Om te kunnen trainen en opereren heb je ook voedsel, brandstof, munitie, dossiers en “contracten” nodig die meestal op andere niveaus en door andere mensen in onze staf worden beheerd. Het in evenwicht brengen van de behoeften van de enen met de middelen die door de anderen worden beheerd, vereist coördinatie en samenhang en noodzaakt soms besluitvorming om te bemiddelen bij “conflicterende” situaties. Bovenal is het noodzakelijk om het eens te worden over de prioriteiten om de begrotingsmiddelen toe te wijzen die nodig zijn voor de uitvoering ervan. Het is daarom een belangrijk teamwerk waarbij iedereen zijn rol te spelen heeft, ongeacht zijn of haar functie.

De kracht van een team ligt in zijn samenhang, in het vasthouden aan gemeenschappelijke doelstellingen en in de consistentie van de inspanningen. Goed gedefinieerde processen en effectieve coördinatiemethoden zijn hiervan belangrijke fundamenten. Maar het team zal des te sterker zijn als het een positieve, proactieve en wendbare mentale ingesteldheid deelt, aangepast aan de context waarin het werkt. Enkele decennia van afbouw van het militaire apparaat binnen een structuur die vooral gericht was op efficiëntie, hebben sporen achtergelaten in onze manier van denken, handelen en beslissen, vaak op een zeer geformatteerde manier door zeer rigide processen. De geopolitieke context en de duidelijke politieke boodschap die we zojuist hebben ontvangen, bieden ons echter een unieke kans om dit verleden definitief achter ons te laten. Ik ben er vast van overtuigd dat u klaar bent om deze kans te grijpen. Tijdens al mijn bezoeken bespeur ik enorm veel motivatie, creativiteit, beschikbaarheid en mentale wendbaarheid, bovenop de nodige focus op operationaliteit, veiligheid en effectiviteit. In mijn ogen is de mentaliteitsverandering al merkbaar en dat is erg bemoedigend!

Onze taak, die eruit bestaat om ons voor te bereiden op alle operaties die de overheid ons zou opleggen, vereist een dergelijke mentale ingesteldheid. Of deze missies nu van hoge intensiteit zijn, of zelfs in conflicten, of ze nu plaatsvinden in het kader van collectieve veiligheid of hulp aan de natie, we moeten in alle situaties doeltreffend zijn. Het is met deze mentale ingesteldheid dat we hard moeten blijven werken. We zullen onze successen moeten verdienen. Het is tenslotte ook met deze mentale ingesteldheid dat we de jonge generatie, die zich in grote aantallen bij ons voegt, moeten verwelkomen en begeleiden.